Trong cuộc sống và công việc, việc bị chi phối bởi áp lực xã hội không còn là điều xa lạ. Những kỳ vọng từ gia đình, bạn bè và cả môi trường làm việc thường xuyên đè nặng lên vai, khiến chúng ta đôi khi mất phương hướng và động lực. Qua thời gian, những áp lực này dần dần thấm vào tâm lý, tạo nên những thay đổi vô hình nhưng sâu sắc, ảnh hưởng đến cách chúng ta nhìn nhận bản thân và thế giới.

Đặc biệt là với những người làm việc lâu năm trong ngành kỹ thuật, hay cả những ai làm việc lâu với “chuyên môn nghiệp vụ“, tư duy cố chấp (ý muốn nói: lập luận vô thức theo thói quen nghề; lối mòn tư duy hành xử theo nghề ) trở thành một rào cản lớn. Khi đã quen thuộc với một lối nghĩ cứng nhắc, họ gặp khó khăn trong việc chấp nhận những ý tưởng mới và thích nghi với sự thay đổi. Sự lặp lại của công việc cùng với áp lực không ngừng nghỉ đã làm họ trở nên cứng nhắc, thiếu sự linh hoạt và đồng cảm với người khác, từ đó hình thành lối tư duy cố chấp và khó thay đổi.

1. Tư duy cố chấp: Nguồn gốc và biểu hiện

Tư duy cố chấp thường xuất hiện ở những người làm việc chuyên môn lâu năm, đã quen thuộc với một lối nghĩ và hành xử cứng nhắc. Họ có xu hướng dựa vào nguyên tắc, quy trình chuyên môn để đánh giá mọi vấn đề, dù trong giao tiếp hay hợp tác nhóm. Cách nghĩ này khiến họ thiếu sự đồng cảm và khó chấp nhận những góc nhìn mới, nằm bên ngoài kinh nghiệm và suy luận logic tuyến tính.

Biểu hiện dễ nhận thấy nhất của những người có tư duy cố chấp bao gồm:

• Quá phụ thuộc vào logic chuyên môn mà bác bỏ cảm xúc và quan điểm khác biệt.
• Thiếu lắng nghe, thường gán nhãn hoặc phán xét người khác dựa trên chuẩn mực cá nhân.
• Dễ nói câu: “Điều này không đúng, vì nó không giống như quy trình mà tôi biết.”

Nguồn gốc tư duy cố chấp này xuất phát từ sự lặp lại các thói quen làm việc, kèm theo tâm lý ngại thay đổi do sợ sai lầm. Điều này khiến họ dễ dàng bỏ qua những phương pháp, góc nhìn hoàn toàn khác.

2. Hệ quả của tư duy cố chấp

Tư duy cố chấp không chỉ làm giảm hiệu quả làm việc cá nhân mà còn gây ra xung đột trong nhóm và tổ chức. Khi một người không chịu lắng nghe và chấp nhận quan điểm mới, họ dễ tạo ra môi trường làm việc căng thẳng và không thân thiện. Điều này làm giảm khả năng hợp tác và sáng tạo, khiến các dự án gặp nhiều khó khăn và chậm tiến độ.

Một ví dụ điển hình là một kỹ sư phần mềm luôn bảo vệ phương pháp lập trình cũ, không chịu cập nhật công nghệ mới. Việc này không chỉ làm giảm chất lượng dự án mà còn khiến nhóm làm việc mất đi sự hòa hợp và động lực.

3. Tầm quan trọng của tư duy linh hoạt trong môi trường hiện đại

Trong môi trường làm việc hiện đại, sự linh hoạt trong tư duy là yếu tố then chốt để thành công. Khả năng này giúp cá nhân không chỉ giải quyết vấn đề một cách hiệu quả mà còn mở rộng phạm vi kiến thức và kỹ năng. Tư duy linh hoạt giúp người lao động dễ dàng thích nghi với những thay đổi và cập nhật mới, từ đó gia tăng giá trị của bản thân trong tổ chức.

Đặc biệt trong thời đại số, nơi công nghệ và phương pháp làm việc không ngừng thay đổi, việc giữ một tư duy mở và linh hoạt là cần thiết để đáp ứng kịp thời các yêu cầu mới và không bị lạc hậu.

4. Chiến lược mở rộng tư duy

#4.1. Tư duy mở

Phát triển tư duy mở là bước đầu tiên để mở khóa sự linh hoạt trong tư duy. Điều này bao gồm việc chấp nhận rằng không có một phương pháp nào là hoàn hảo và luôn có nhiều cách tiếp cận khác nhau để giải quyết vấn đề. Thay vì khăng khăng với một cách làm cũ, hãy thử đặt câu hỏi và tìm hiểu thêm về những phương pháp mới. Điều này không chỉ giúp mở rộng kiến thức mà còn tạo điều kiện cho sự sáng tạo và phát triển.

#4.2. Thử nghiệm góc nhìn mới

Một cách hiệu quả để phá vỡ tư duy cố chấp là thử nghiệm góc nhìn mới. Hãy dành thời gian để lắng nghe và tìm hiểu ý kiến của người khác, đặc biệt là những người có kinh nghiệm và bên ngoài chuyên môn của bạn. Tham gia vào các cuộc thảo luận và tranh luận mang tính xây dựng sẽ giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. Điều này không chỉ giúp cải thiện kỹ năng làm việc nhóm mà còn mở rộng tầm nhìn cá nhân, từ đó nâng cao khả năng giải quyết vấn đề.

#4.3. Thực hành tư duy đa chiều

Thực hành tư duy đa chiều là một chiến lược quan trọng để phát triển sự linh hoạt trong tư duy. Hãy luôn tự đặt câu hỏi và tìm hiểu sâu hơn về các khía cạnh khác nhau của một vấn đề. Điều này bao gồm việc xem xét những yếu tố bên ngoài có thể ảnh hưởng đến kết quả và tìm ra các giải pháp sáng tạo. Thực hành tư duy đa chiều sẽ giúp bạn không chỉ tìm ra những giải pháp hiệu quả mà còn phát triển khả năng sáng tạo và linh hoạt trong công việc.

5. Kết luận

Tư duy cố chấp trong chuyên môn là một rào cản lớn đối với sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp. Tuy nhiên, bằng cách áp dụng các chiến lược như phát triển tư duy mở, thử nghiệm góc nhìn mới và thực hành tư duy đa chiều, bạn có thể mở khóa sự linh hoạt trong tư duy. Điều này không chỉ giúp bạn thích nghi với những thay đổi và yêu cầu mới mà còn nâng cao giá trị bản thân trong tổ chức và thị trường lao động hiện đại.

Hãy nhớ rằng, sự linh hoạt và sáng tạo là chìa khóa để thành công trong bất kỳ lĩnh vực nào, đặc biệt là trong môi trường bạn quá quen thuộc.

Mr. Phan Bảo