Trong những năm gần đây, cụm từ “mất động lực” thường được gắn liền với thế hệ Gen Z – những người trẻ sinh từ cuối thập niên 1990 đến đầu 2010. Thế nhưng, thực tế cho thấy, trạng thái này không chỉ giới hạn ở Gen Z mà còn ảnh hưởng đến cả Millennials, Gen X và Baby Boomers. Mất động lực đã trở thành một vấn đề chung trong xã hội hiện đại, trải dài qua mọi thế hệ, với biểu hiện và nguyên nhân khác nhau. Vậy, điều gì đang xảy ra với động lực sống của con người trong thời đại này?
Khái niệm: Động lực là gì?
Động lực là trạng thái tâm lý thúc đẩy con người hành động để đạt được mục tiêu hoặc đáp ứng nhu cầu cá nhân. Đây là nguồn năng lượng tinh thần giúp duy trì sự tập trung, kiên trì và sáng tạo khi đối mặt với thách thức. Động lực có thể đến từ bên trong (nội tại), như niềm đam mê, giá trị cá nhân hoặc khát vọng; hoặc đến từ bên ngoài (ngoại tại), như phần thưởng, sự công nhận, hoặc áp lực xã hội.
Ví dụ: Một người yêu thích hội họa có thể có động lực vẽ tranh vì niềm đam mê nghệ thuật (động lực nội tại), hoặc vì muốn tham gia một cuộc thi tranh tài (động lực ngoại tại).
Khái niệm: Mất động lực là gì?
Mất động lực là trạng thái tâm lý khi con người không còn cảm giác hứng thú, ý nghĩa, hoặc năng lượng để tiếp tục theo đuổi các mục tiêu hay hoạt động thường ngày. Tình trạng này thường đi kèm với sự mệt mỏi, chán nản và mất phương hướng. Khi mất động lực, một người có thể trì hoãn công việc, giảm hiệu suất và cảm thấy bản thân không đủ khả năng để vượt qua khó khăn.
#1. Thực trạng mất động lực giữa các thế hệ
Gen Z: Áp lực từ tốc độ và sự hoàn hảo: Gen Z lớn lên trong thời đại kỹ thuật số, nơi mọi thứ diễn ra nhanh chóng và dường như không có giới hạn về thông tin. Sự so sánh không ngừng trên mạng xã hội đã tạo nên áp lực vô hình về sự hoàn hảo và thành công. Họ dễ rơi vào trạng thái mất động lực khi không đạt được kỳ vọng cá nhân hoặc xã hội đặt ra. Các biểu hiện thường thấy là thiếu quyết tâm, khó duy trì sự kiên trì, và dễ bỏ cuộc trước thách thức.
Millennials: Kiệt sức vì “chạy đua với thành công”: Millennials, thế hệ sinh từ 1981 đến 1996, đối mặt với áp lực phải thành công sớm. Họ thường được dạy rằng chỉ có học tập chăm chỉ, làm việc không ngừng nghỉ mới dẫn đến thành công. Điều này đã khiến nhiều người trong thế hệ này bị “kiệt sức” (burnout) – chỉ số này được phản ánh rất rõ ràng qua công cụ Trait-Map, dẫn đến mất động lực khi những nỗ lực của họ không mang lại kết quả như kỳ vọng. Với Millennials, mất động lực thường biểu hiện qua sự chán nản, mệt mỏi kéo dài, và cảm giác mất phương hướng trong sự nghiệp lẫn cuộc sống.
Gen X: Trách nhiệm đè nặng, cảm giác bị lãng quên: Gen X (1965-1980) thường được gọi là “thế hệ cầu nối,” chịu trách nhiệm lớn trong gia đình và công việc. Họ phải đối mặt với nhiều áp lực: chăm sóc cha mẹ già, nuôi con cái, và duy trì sự nghiệp. Những gánh nặng này đôi khi làm họ mất đi cảm giác hứng khởi và mục tiêu cá nhân. Sự lặp đi lặp lại trong công việc và cuộc sống dễ dẫn đến trạng thái “sống qua ngày” mà không có động lực.
Baby Boomers: Thay đổi giá trị và cảm giác mất mát: Baby Boomers (1946-1964) thường gắn bó với giá trị truyền thống như lao động chăm chỉ, trung thành và ổn định. Tuy nhiên, sự thay đổi nhanh chóng trong xã hội và công nghệ khiến nhiều người trong thế hệ này cảm thấy lạc lõng. Đối với họ, mất động lực có thể xuất phát từ việc cảm thấy mình không còn đóng góp được nhiều giá trị, đặc biệt sau khi nghỉ hưu hoặc rời xa thị trường lao động.
Ảnh minh họa: Thực trạng mất động lực giữa các thế hệ
#2. Nguyên nhân chung dẫn đến mất động lực
Mặc dù mỗi thế hệ có hoàn cảnh riêng, nhưng những nguyên nhân chung dưới đây đã góp phần làm gia tăng trạng thái mất động lực trong xã hội hiện đại:
Áp lực xã hội và kỳ vọng cao: Sự cạnh tranh không ngừng trong mọi lĩnh vực khiến mọi người cảm thấy mình luôn phải nỗ lực hơn nữa để theo kịp. Tuy nhiên, kỳ vọng cao lại không đi kèm với khả năng thực tế, dễ dẫn đến thất vọng và chán nản.
Công nghệ và mạng xã hội: Mạng xã hội không chỉ là nơi giao tiếp mà còn là “sân khấu” phơi bày thành công của người khác. Điều này khiến nhiều người cảm thấy mình bị tụt lại, dẫn đến tâm lý tự ti và mất động lực.
Thiếu sự kết nối và ý nghĩa: Trong thế giới ngày càng cá nhân hóa, con người dễ cảm thấy cô đơn và thiếu sự kết nối thực sự. Khi mất đi ý nghĩa trong công việc và cuộc sống, động lực sống cũng dần cạn kiệt.
Sự thay đổi nhanh chóng của xã hội: Các thế hệ lớn lên trong bối cảnh khác nhau nhưng đều chịu tác động mạnh mẽ từ sự thay đổi xã hội, từ công nghệ đến kinh tế. Những thay đổi này làm đảo lộn các giá trị sống truyền thống, khiến nhiều người cảm thấy mất phương hướng.
Ảnh minh họa: Nguyên nhân chung dẫn đến mất động lực
#3. Giải pháp để khơi lại động lực sống
Hiểu rõ bản thân qua các công cụ kiểm tra tính cách: Một trong những cách hiệu quả để tìm lại động lực là thấu hiểu bản thân. Các công cụ như Big Five, MBTI, hoặc DISC giúp bạn nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, và xác định những điều thực sự quan trọng trong cuộc sống. Ví dụ, người có mức Neuroticism cao trong Big Five có thể tập trung vào việc cải thiện khả năng quản lý cảm xúc để nâng cao hiệu suất và động lực.
Thiết lập mục tiêu nhỏ và cụ thể: Thay vì tập trung vào những mục tiêu lớn và xa vời, hãy chia nhỏ thành các bước cụ thể. Điều này giúp bạn cảm nhận được sự tiến bộ, từ đó duy trì động lực.
Xây dựng mạng lưới hỗ trợ Kết nối với bạn bè, gia đình hoặc đồng nghiệp để chia sẻ khó khăn và nhận được sự ủng hộ. Mối quan hệ xã hội là nguồn động lực quan trọng giúp bạn vượt qua khó khăn.
Tạo thói quen tự chăm sóc bản thân: Động lực không thể duy trì nếu bạn không chăm sóc sức khỏe tinh thần và thể chất. Hãy tập thể dục, ngủ đủ giấc, và dành thời gian cho những hoạt động mang lại niềm vui.
Chấp nhận và vượt qua thất bại: Thay vì để thất bại làm mất đi động lực, hãy coi đó là bài học để cải thiện bản thân. Cách mỗi người đối diện với thất bại quyết định khả năng tái tạo động lực của họ.
Ảnh minh họa: Giải pháp để khơi lại động lực sống
Kết luận
Mất động lực không phải vấn đề của riêng Gen Z mà là trạng thái chung của con người trong xã hội hiện đại. Bằng cách hiểu rõ thực trạng, nhận diện nguyên nhân, và áp dụng các giải pháp phù hợp, chúng ta có thể từng bước khơi lại động lực sống. Quan trọng nhất, thấu hiểu bản thân thông qua các công cụ tính cách không chỉ giúp mỗi cá nhân tìm lại hướng đi mà còn giúp xã hội xây dựng một thế hệ mạnh mẽ và đầy cảm hứng hơn.
